دومین نشست هفته هنر انقلاب اسلامی به همت دانشکده هنر و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، این نشست به دبیری دکتر مهران هوشیار، و با ارائه دکتر سمیه رمضان ماهی، دکتر محمد حسین ناصر بخت و دکتر مهدی خانکه به صورت مجازی و حضوری در سالن کنفرانس ساختمان مرکزی دانشگاه سوره برگزار شد. در ابتدای نشست دکتر مهران هوشیار مقدمه‌ای پیرامون موضوع هفته هنر انقلاب ارائه داد.

سپس دکتر زکیه سادات طباطبایی معاون پژوهشی دانشگاه و عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی صحبت‌های خود را آغاز کرد و گفت: چهارمین سالی است که هفته هنر انقلاب را با حضور استادان داخل و خارج از دانشگاه برگزار می‌کنیم.  به امید خدا در سال پیش رو سخنرانی‌های این مجموعه جلسات به صورت کتابی مدون تهیه و در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

معاون پژوهشی دانشگاه افزود: شاخصه‌های انقلاب و هنر انقلاب به طور دقیق و یکسان جایی معرفی نشده است و نیاز است یک نهاد دانشگاهی آنها را بازتعریف کند. نقش ما به عنوان یک نهاد دانشگاهی، در کنار نهادهای دیگری که پیگیر تربیت و معرفی هنر و هنرمند تراز انقلاب اسلامی هستند متفاوت است و نیاز است تا تعریف‌ها و معیارها در چنین نهادی با پژوهش و نقد و گفتگوهای علمی بررسی و تعیین شوند. از این رو در این صدد هستیم که پس از این، هفته هنر انقلاب را به صورت همایش علمی برگزار کنیم تا با رویکرد عمیق‌تر و دقیق‌تری بتوانیم ابعاد مختلف این مساله را واکاوی کنیم.

ایشان سپس با اشاره به عناوین نشست‌های هفته هنر انقلاب در سال‌های گذشته گفت اگر بخواهیم این موارد را دسته‌بندی کنیم برخی از این مباحث به هنر در دوره انقلاب اسلامی و اتفاقات دو دهه‌ی قبل و بعد از آن باز می‌گردد که به نوعی مروج انقلاب هستند. برخی هنر انقلاب اسلامی را به مثابه هنر در ایران در دوران پسا انقلاب اسلامی می‌نگرند و تغییر و تحول شاخه هنری مد نظر و تاثیر و تاثراتش را از انقلاب در این دوره بررسی کرده‌اند. برخی دیگر هنر انقلاب را به مثابه یک رویکرد یا مکتب طرح کرده و به بررسی خصیصه‌های آن پرداخته‌اند که هدف غایی این نشست‌ها می‌باشد و خود می‌تواند مبنایی برای تعریف هنر و هنرمند تراز انقلاب اسلامی باشد.

هنرمند آینده را روایت می‌کند

دکتر محمد حسین ناصر بخت به عنوان سخنران دوم در این نشست حاضر شد و گفت: با پدیده هنری به عنوان یک پدیده منفعل برخورد می‌شود. به عنوان مثال ممکن است در یک دوره با هنرمندی رو‌به‌رو ‌شویم که تابع هرم اجتماعی موجود نبوده بلکه نقیضه آن هم باشد. این هنرمند فقط حال را توصیف نمی‌کند بلکه آینده را روایت می‌کند. مثلا وقتی مکبث یا مولیر را مطالعه می‌کنیم نقیضه جامعه خود را گزارش می‌دهند. اینها حامیان و پایه‌گذاران جامعه آینده خود هستند.

وی افزود: هنر نمایش هنری گروهی است، گاهی جامعه نیاز دارد تا با هنری مانند تئاتر خود را نشان دهد چنانکه از همان ابتدا در جامعه ایران تئاتر با پدیده‌های سیاسی مانند دوران مشروطه گره خورده است. ناخواسته تئاتر را به عنوان یک پدیده اجتماعی بررسی می‌کنیم و همچنان نیز ادامه دارد.

دکتر ناصربخت خاطرنشان کرد: در دهه پنجاه اتفاقات و تحولات اقتصادی اجتماعی سربلند کرد و روشن فکران بعد از رخوتی که درگیرش شده بودند نگاه‌های انتقادی در تئاتر را مطرح کردند؛ از طرفی دولت نیز کوشید تا سازمانی برای تئاتر ایجاد کند.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: در فضاهای آکادمیک نیز، فارغ التحصیلانی با گرایش‌های مختلف وجود داشته و با وجود تفاوت‌ها، تئاتر نیز به فعالیت خود ادامه داد و کم کم وارد دوره بعد از انقلاب شد. در این دوره با شعار تئاتر برای همه روبه‌رو می‌شویم و هنر با رویکرد اجتماعی و سیاسی هویدا می‌شود.

وی تصریح کرد: در دهه شصت موضوع تئاتر به سمت جنگ سوق می‌یابد. از اواخر این دهه این شعار گسترده‌تر شده و تا پایان دهه ۷۰ منجر به تشکیل ۳۳۰ انجمن نمایش در شهرها می‌شود.

دکتر ناصربخت، تعدد جشنواره‌های تئاتر و ساخته شدن سالن‌های نمایش در دانشگاه‌ها و به دنبال آن رشد نیروی انسانی در تئاتر را مثبت برشمرد و افزود: اکنون این استقبال گسترده‌تر شده است. به واقع تشکیل و چگونگی سازماندهی و رشد جشنواره‌ها و آموزش تئاتر از حوزه‌هایی است که پس از انقلاب تغییر اساسی داشته است.

سنت سرنوشت انسان را مشخص کرده است

دکتر سمیه رمضان ماهی عضو هیات علمی و مدیر تحصیلات تکمیلی در ادامه این نشست گفت: هرچند نقاشی مکتب انقلاب از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۹ آغاز می‌شود اما بیشتر متاثر از اندیشه چپ است.

وی افزود: انقلاب از گفتمان مدرنیته بیرون می‌آید. سنت سرنوشت انسان را مشخص کرده است درحالیکه گفتمان مدرنیته برای سوژه یک ‌مرجعیت شناخته شده و شأن انتخاب‌گری قائل است و به همین دلیل امر هویت در این گفتمان جدید جایگاه اجتماعی متفاوتی می یابد.

این استاد دانشگاه سوره خاطرنشان کرد: برخی بر این باور هستند که در دیدگاه دکارت، سوژه امر فعال است اما مثلا در رویکرد آلتوسر، سوژه  منفعل است. در اندیشه‌های تعدیل یافته کنونی سوژه نه منفعل و نه فعال است بلکه به واسطه گفتمان قدرت مثل مانند پاندولی بین دو قطب فعال و منفعل در حرکت است. قالب‌هایی مانند دولت، حاکمیت و قدرت به در هویت یابی سوژه موثر است؛ سوژه ای که غالبا منفعل است؛ در بزنگاه‌هایی مانند انقلاب که یک قدرت بیرونی غیر رسمی شروع به ایجاد تغییر در گفتمان غالب می کند، سوژه امکان آن را می یابد که فعال شده و هویت خود را بازمعنا کند. این امر در هنر انقلاب کاملا قابل بررسی است.

دکتر رمضان ماهی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: این امکان تغییر هویت به واسطه سوژه فعال، در زمینه هویت زنان بهتر شکل می‌گیرد. در تفکر سنتی سوژه زن، امری منفعل است در دوره قاجار اولین بارقه های تغییر هویت برای زنان به دست زنان ممکن می شود. در دوره پهلوی این فعال شدن، به واسطه کشف حجاب و انقلاب سفید و آزادی یافتن بیشتر زنان برای تحصیل و... پیش می رود و در انقلاب اسلامی، زنان امکان آن را می یابند که در کنار مردان به مبارزه بپردازند و این امر موجب شکل گیری گفتمان مقاومت و نمادسازی می شود که زن در ان سمبل مقاومت می شود. 

وی تصریح کرد: در زمان انقلاب با حضور افرادی مانند علامه طباطبایی، یا شهید مطهری و... نگاه به زن دگرگون می‌شود. گفتمانی که در آثار هنرمندان مشاهده می‌کنیم گواه این است که زن در آن، عنصر پر رنگی است، پشتیبان مردی است که به جنگ می‌رود همان‌طور که رنگ سرخ نشانه شهادت و امام حسین (ع) است. اصولا در این تصاویر عناصری مانند گل لاله، و خصوصا چادر از نمادهای مهم و تکرار شونده هستند.

 

دانشگاه سوره هنر انقلاب اسلامی را تبیین کرد

دکتر مهدی خانکه استادیار گروه صنایع دستی به موضوع بررسی تدوین و تبیین هنر انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: ماهیت تبیین وابسته به تعریفی است که از آن می شود. یکی از رسالت های دانشگاه سوره تببین همین تعاریف است.

وی با اشاره به تعاریف و مباحث خوبی که دکتر رمضان ماهی کرد افزود: تعاریف بسیار خوبی از نقش بانوان در هنر اسلامی ارائه شد. اصولا در انقلاب سیر تکوین تشیع را مشاهده می کنیم و شناخت انقلاب بدون شناخت سیر تکوین تشیع امکان پذیر نیست.

این استاد دانشگاه سوره خاطرنشان کرد: همواره در طول تاریخ سعی شده که این موارد تجلی پیدا کنند و افرادی مانند ابن سینا، فارابی ابوریحان بیرونی جایی احساس می‌شود که از گفتن برخی مسائل پرهیز می‌کنند. اما در دوران صفویه فضا و بستری ایجاد می‌شود که بذر تشیع امکان باروری پیدا می‌کند و افراد می‌توانند به راحتی حرف‌هایشان را بزنند. در همین دوره آثار شاخصی در مورد هنر شکل می‌گیرد که شاهد بروز آنها در دوران صفویه هستیم. این شکوفایی و توجه به هنر حکمی تداوم دارد.

دکتر خانکه در ادامه گفت: واقعه انقلاب اسلامی پیرامون مفاهیم قدسی ثابته‌ای است که در قرآن مطرح شده است. این مباحث چیزهایی نبوده که تا پیش از این پشت تریبون‌ها اظهار کنند. از این منظر این مفاهیم قدسی در یک اتفاقاتی رونمایی می شود. مثل آثار هنرمندانی مانند استاد فرشچیان و اثر معروف «شهید». به واقع شهدا در آثار دیگر هنرمندان انقلاب اسلامی قابل مشاهده است.

این استاد دانشگاه سوره به مکتب هنری آوینی اشاره کرد و یادآوری شد: شهید آوینی تلاش می‌کرد مصادیق رشادت‌های جوانمردانی که در حمله دشمن ایستادند و جان خود را گذاشتند را با واقعیتی که در جبهه‌های جنگ بود و نظیر واقعه کربلا اتفاق افتاده را نشان دهد. خیلی از جوانان با استعانت از همین مفهوم از ملیت خود دفاع می‌کنید.

او در بخش دیگری از صحبت‌های به نمایش آثار نقاشی و نگارگری با موضوع و مفهوم شهادت اشاره کرد و توضیح داد: این آثار با الهام از مفاهیم قدسی، با شهادت پیوند داده شده است. باید توجه داشته باشیم که آثار ارزشمندی در گنجینه حوزه هنری داریم و دانشجویان می توانند آنها را بررسی کنند تا اینکه به بررسی سبک‌ها و آثار هنرمندان غربی بپردازند.

خانکه در پایان گفت: دفاع مقدس فرصتی به ما داد تا مفاهیم قدسی را با نگاهی بهتر بررسی کنیم. این مفاهیم قدسی در طول تاریخ مصادیقی پیدا می‌کنند به طوری که آنها را در آثار دفاع مقدس می‌بینیم. نکته مهم اینکه نهایت تجلی گاهِ مفهوم قدسی شهادت، همواره یک سرش واقعه کربلا است و ردپایی از آن دارد.

گفتنی است، در پایان این نشست به پرسش‌های حاضران پاسخ داده شد.